بیماری خود ایمنی در واقع یک شکلی از گل به خودی یا خودزنی بدن است. سیستم ایمنی بدن سازوکاری برای حمله به میکرب‌ها و عوامل خارجی و بیماری‌زا دارد. این سازوکار باعث می‌شود به محض اینکه عوامل بیماری‌زا وارد بدن می‌شوند، سیستم ایمنی شروع به کار کند و مبارزه را آغاز کند. در ادامه برایتان مختصر توضیح می‌دهم که سیستم ایمنی بدن ما چطور از ما محافظت می‌کند.
سیستم ایمنی بدن چگونه کار می‌کند؟
سیستم ایمنی بدن با دو شیوه‌ی دفاع اختصاصی و دفاع غیراختصاصی وارد عمل می‌شود و از ما محافظت می‌کند. اولین روش دفاع غیراختصاصی است.
دفاع غیر اختصاصی چیست؟
همانطور که از اسمش پیداست این دفاع میکرب‌های مختلف را از هم تشخیص نمی‌دهد و برای همه یکجور عمل می‌کند. پوست و لایه‌های مخاطی مثل بزاق، اسید معده، مخاط مجاری ادراری و دستگاه تنفس اولین لایه‌ی این دفاع هستند. این اجزا سعی می‌کنند جلوی ورود عامل بیماری‌زا را بگیرند. این دفاع لایه دومی دارد که شامل پاسخ التهابی (التهابی که اطراف زخم ایجاد می‌شود.)، افزایش دمای بدن در بعضی بیماری‌ها و فاگوسیت‌ها هستند. فاگوسیت‌ها نوعی از گلبول‌های سفید هستند که میکرب را احاطه می‌کنند و آن را می‌بلعند و در خودشان تجزیه می‌کنند.
دفاع اختصاصی چیست؟
اگر دفاع غیراختصاصی نتواند جلوی عامل بیماری‌زا را بگیرد، دفاع اختصاصی وارد عمل می‌شود. در این دفاع نوع خاصی از گلبول‌های سفید به اسم لنفوسیت‌ها دخیل هستند. این لنفوسیت‌ها اختصاصی عمل می‌کنند و توانایی تشخیص انواع میکروب‌ها را دارند. آنها دو نوع هستند و هر نوع نقش خاصی در سیستم ایمنی بدن دارد. یک ویژگی جالب آنها این است که بار اولی که با یک عامل بیماری‌زا روبرو می‌شوند، این روبرویی را با یک سازوکار خاص مثل خاطره ضبط می‌کنند. درنتیجه دفعات بعدی که با آن عامل روبرو می‌شوند به سرعت وارد عمل می‌شوند و جلوی بیماری را می‌گیرند. این ویژگی باعث اختراع واکسیناسیون شد.
بیماری خود ایمنی چیست؟
سیستم ایمنی بدن ما مثل هر سیستم دیگری گاهی ممکن است هنگ کند. در این حالت سیستم ایمنی بدن به اشتباه سلول‌های خودی را بیگانه شناسایی می‌کند و به آنها حمله می‌کند. دراین حالت به بیماری‌های خود ایمنی مبتلا می‌شویم. این اشتباه می‌تواند اندام‌های مختلف مثل پوست، مغز، دستگاه تنفس، تیروئید، عروق، روده و مفاصل را درگیر کند.
چرا بیماری خود ایمنی در بدن ایجاد می‌شود؟
تحقیق‌های زیادی روی این موضوع انجام شده است اما هنوز نمی‌دانیم دقیقا علت شروع این بیماری چیست. اما می‌دانیم که این بیماری زمینه‌ی ژنتیکی دارد و زنان را بیشتر از مردان درگیر می‌کند. روی موش‌هایی با بیماری لوپوس آزمایش‌های جدیدی انجام شد که باعث شد دانسته‌های جدید ما نسبت به این بیماری بیشتر شود. بیماری لوپوس یک بیماری خود ایمنی کلاسیک است که در ادامه بیشتر درباره آن توضیح می‌دهیم. غیر از عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی هم در بروز بیماری خود ایمنی تاثیر دارند. بعضی از عفونت‌ها هستند که احتمال ابتلا به بیماری خود ایمنی را افزایش می‌دهند. مثلا ابتلا به عفونت اپشتاین- بار( (Epstein–Barr احتمال ابتلا به ام اس را تا ۳۰ برابر افزایش می‌دهد. موادغذایی که می‌خوریم، مواد شیمیایی که در معرضشان هستیم و مصرف می‌کنیم، آب‌وهوا و مصرف دخانیات هم در بروز بیماری موثرند. یکی از عواملی که تاثیر زیادی بر بروز و تقویت بیماری خود ایمنی دارد وضعیت روحی و استرس است. این مورد را به هیچ وجه دست‌کم نگیرید. البته نمی‌توان بروز بیماری را به طور قطع به یک عامل نسبت داد اما تحقیق‌ها نشان داده وضعیت روانی نامیزان، استرس و اضطراب دائمی با مبتلا شدن به بیماری خود ایمنی نسبت دراد.
انواع بیماری‌های خود ایمنی
چند مورد از بیماری‌های خود ایمنی را با توضیح مختصری برایتان آورده‌ایم:
بیماری سلیاک
این بیماری در ۱ درصد از افراد جهان وجود دارد. افرادی که مبتلا به سلیاک هستند نباید گلوتن بخورند. این افراد وقتی گلوتن می‌خورند سیستم ایمنی بدن را تحریک می‌کنند که به دیواره روده حمله کند و باعث سوءجذب و مشکلات زیادی برای فرد می‌شود. اگر می‌خواید درباره این بیماری اطلاعات کامل به دست بیاورید مقاله سلیاک چیست را بخوانید.
دیابت نوع ۱
در این بیماری سیستم ایمنی بدن به پانکراس حمله می‌کند و سلول‌هایی که انسولین تولید می‌کنند را نابود می‌کند. در نتیجه بدن به اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند و این باعث می‌شود سطح قند خون افزایش یابد و قند به سلول‌ها نرسد. افرادی که به دیابت نوع ۱ مبتلا هستند تا آخر عمر باید انسولین مصرف کنند.
ام اس
سلول‌های عصبی یک غلاف محافظت‌کننده به اسم غلاف میلین دارند. در این بیماری سیستم ایمنی بدن به این غلاف حمله می‌کند و آن را از بین می‌برد. علائم بیماری ام اس به این بستگی دارد که کدام بخش از مغز مورد حمله قرار گرفته است. این بیماری می‌تواند تکلم، حرکت و دیگر فعالیت‌های بدن را تحت تاثیر قرار بدهد.
بیماری لوپوس
در این بیماری سیستم ایمنی بدن قشر متفاوتی از اندام‌ها را مورد حمله قرار می‌دهد. درنتیجه علائم بیماری لوپوس شبیه به بسیاری بیماری‌های دیگر است و تشخیص بیماری لوپوس سخت است. بیماری لوپوس در زنان بسیار بیشتر از مردان دیده می‌شود. علائم بیماری لوپوس شامل پوست پوست شدن، درد عضلات، زخم لب و دهان، ضعف و خستگی، تب، کاهش حافظه، خشکی چشم، کاهش یا افزایش وزن، ریزش مو و شکنندگی ناخن‌ها است.
بیماری التهابی روده
این بیماری انواع مختلفی دارد اما همه‌ی آنها باعث ملتهب شدن دیواره روده می‌شوند. هر نوع از این بیماری بخشی از روده را درگیر می‌کند. یکی از انواع بیماری‌های التهابی روده کولیت زخمی است. کولیت روده بزرگ را تحت تاثیر قرار می‌دهد و علائم اصلی آن اسهال خونی است. یکی دیگر از انواع آن کرون است. این بیماری بیشتر روده کوچک و ابتدای روده بزرگ را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم آن اسهال، تب، درد شکم و کاهش وزن است.
بیماری آدیسون
این بیماری اصلا رایج نیست و جز بیماری‌های نادر محسوب می‌شود اما خوب است آن را بشناسید. در این بیماری سیستم ایمنی خودزن، غدد فوق‌کلیوی را هدف مقاصد شوم خود قرار می‌دهد. در نتیجه این بیماری بدن به صورت تدریجی این غدد را نابود می‌کند. علائم این بیماری حالت تهوع، ضعف و خستگی، اسهال، کاهش اشتها، افسردگی و پرخاشگری، تیرگی رنگ پوست و ریزش مو است. بیماری خود ایمنی در سال‌های اخیر فراگیرتر شده است. بنابراین لازم است نسبت به علائم بیماری خود ایمنی آگاه و حساس باشید و به محض مشاهده به پزشک مراجعه کنید.